Bilişsel Psikoloji Nedir? Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Bu yazıda, bilişsel psikoloji nedir, düşüncelerimizin davranışlarımızı nasıl etkilediği ve özellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT) yöntemlerini ele alıyoruz. BDT teknikleri ve gerçek yaşamdan örneklerle düşünme şeklinizi nasıl değiştirebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Bilişsel Psikoloji: Düşünme Şeklimiz Davranışlarımızı Nasıl Etkiler?

Bilişsel psikoloji, insanların nasıl düşündüğünü, algıladığını, hatırladığını ve öğrendiğini inceleyen bir psikoloji dalıdır. Temel olarak düşüncelerimizin duygularımız ve davranışlarımız üzerindeki etkisini araştırır.

Bilişsel psikolojinin temelinde, düşünce süreçlerinin davranışları doğrudan şekillendirdiği kabul edilir. Örneğin, sürekli olumsuz düşünen biri depresif davranışlar sergileyebilir. İşte tam bu noktada Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) devreye girer.

Bilişsel Nedir? Bilişsel Psikoloji Ne Demek?

Bilişsel (Cognitive), bilgiyi algılama, işleme ve hatırlama ile ilgili zihinsel süreçleri ifade eder. Bilişsel süreçler arasında:

• Düşünme
• Algılama
• Öğrenme
• Hafıza
• Dil kullanımı gibi temel zihinsel aktiviteler bulunur.

Bilişsel psikoloji kurucusu olarak kabul edilen isimler arasında Jean Piaget, Ulric Neisser ve Aaron Beck bulunmaktadır. Özellikle Aaron Beck, bilişsel yaklaşımı psikoterapiyle birleştirerek bilişsel terapi ekolünü kurmuştur.

Bilişsel Yaklaşım ve Bilişsel Öğrenme Kuramı

Bilişsel yaklaşım, bireyin çevresindeki olayları nasıl yorumladığına odaklanır. Davranışların altında yatan düşünce yapılarını inceler. Bu düşünce yapılarının değiştirilmesiyle davranışların ve duyguların değiştirilebileceğini savunur.

Bilişsel öğrenme kuramı, öğrenmenin algılama, düşünme ve bellek süreçleriyle gerçekleştiğini ileri sürer. Örneğin, bir öğrenci matematik problemini çözerken problemi algılar, düşünür, strateji geliştirir ve çözümü belleğine yerleştirir. Bu süreç bilişsel öğrenmeye iyi bir örnektir.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) Nedir?

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), İngilizce Cognitive Behavioral Therapy (CBT) olarak da bilinir ve psikoterapide en sık kullanılan yöntemlerden biridir. BDT, düşüncelerimiz, duygularımız ve davranışlarımız arasındaki ilişkiyi temel alır.

Kişinin olumsuz düşünce kalıplarını fark etmesini ve değiştirmesini amaçlayan BDT, depresyon, anksiyete, panik atak, obsesif kompulsif bozukluk (OKB), sosyal fobi ve stres gibi birçok psikolojik rahatsızlıkta etkilidir. BDT yöntemleri hakkında detaylı bilgi için linklere tıklayarak bloglarımıza göz atabilirsiniz.

Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Uygulanır?

BDT, genellikle psikoterapistler tarafından uygulanır. Ancak kendi kendine bilişsel davranışçı terapi yöntemleriyle kişiler bu tekniği evde de uygulayabilirler. Terapi süreci genellikle şu adımları içerir:

• Danışanın olumsuz düşüncelerini tanıması ve farkındalığının artması
• Bu düşüncelerin gerçekçilik açısından sorgulanması ve yeniden yapılandırılması
• Düşüncelerin değiştirilmesi için pratik egzersizler ve ödevler
• Davranışsal değişimler için pekiştirici uygulamalar

BDT teknikleri pratik ve yapılandırılmıştır. Genellikle kısa süreli terapiler şeklinde uygulanır ve ortalama 6-20 seans sürer.

Bilişsel Davranışçı Terapi Teknikleri (BDT Teknikleri)

En yaygın kullanılan BDT teknikleri şunlardır:

• Bilişsel Yeniden Yapılandırma: Olumsuz düşüncelerin sorgulanması ve değiştirilmesi.
• Maruz Bırakma (Exposure): Fobi ve anksiyete gibi durumlarda korkulan durumla kontrollü şekilde karşılaşma.
• Davranış Deneyleri: Gerçek hayatta düşüncelerin doğruluğunu test etmek için yapılan deneyler.
• Düşünce Kaydı: Günlük olumsuz düşünceleri not edip analiz etmek ve değiştirmek.
• Nefes ve Gevşeme Egzersizleri: Kaygı durumlarında bedeni rahatlatmak için teknikler.

Bilişsel Davranışçı Terapi Örnekleri

Örneğin, sürekli "Ben başarısızım" diye düşünen biri için BDT terapisti, kişinin başarısızlıkla ilgili gerçekçi olmayan düşüncelerini sorgular. Ardından kişiye küçük başarıları gösterir ve bu olumsuz düşünceyi değiştirmesine yardımcı olur.

Benzer şekilde, "Kimse beni sevmiyor" diye düşünen biri için terapist, çevresindeki insanlardan gerçek kanıtlar toplamasını isteyebilir. Bu bilişsel davranış örnekleri sayesinde kişi daha gerçekçi düşünmeye başlar ve davranışları olumlu yönde değişir.

Sıkça Sorulan Sorular

BDT Terapisi ne kadar sürer?

Genellikle 6 ila 20 seans arası sürer. Her bireyin kendi özel durumuna göre değişiklik gösterebilir.

BDT'yi kendi başıma uygulayabilir miyim?

Evet, bilişsel davranışçı terapi tekniklerini öğrendikten sonra kendi kendinize uygulayabilirsiniz. Ancak profesyonel destek almak elbette daha etkili sonuçlar verir.

Bilişsel terapi ile davranışçı terapi arasındaki fark nedir?

Bilişsel terapi düşüncelere odaklanırken, davranışçı terapi doğrudan davranışları değiştirmeye odaklanır. BDT ise bu ikisini birleştirir.

Sonuç

Bilişsel psikoloji ve BDT, düşünce şekillerimizin hayatımızı nasıl şekillendirdiğini anlamamızı sağlar. Eğer siz de sürekli olumsuz düşüncelerden, kaygı veya stresten kurtulmak istiyorsanız, bilişsel davranışçı terapi sizin için etkili bir yöntem olabilir.